BALKANLAR: İslam: Arnavut kimliğinin istenmeyen yüzü

[İlteriş Kağan]

Arnavutluk’un Osmanlı geçmişi ülkenin karanlık yüzü; putperest ve Hristiyan geçmişi ise ‘medeniyete’ bakan yüzü olarak gösterilmektedir.


“Arnavutlar, Müslüman bir halk olarak ya da çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu bir halk olarak görülüyorlar. Bu, Arnavutluk gerçeğinin çok yüzeysel bir okumasıdır.” Arnavutluk Cumhurbaşkanı Alfred Moisiu, bu sözleri 9 Kasım’da Oxford Forumu’nda yaptığı bir konuşmada sarf etti. Cumhurbaşkanının, Arnavut kimliğini ‘Avrupalı’ ve ‘Batılı’ kimliğine uyacak şekilde yeniden kurgulamak amacıyla ve tamamen imaj kaygısıyla yaptığı söz konusu konuşmaya, Arnavutluk Müslümanlarını temsil eden kuruluşlardan gelen tepkiler sürüyor.


Arnavutluk devlet söyleminin siyasi megalomanisini ortaya koyan ve “Arnavutluk Halk Geleneğinde Dinler Arası Hoşgörü” adını taşıyan konuşma, hoşgörüsüzlüğün bir göstergesi olan ‘küresel teröre’ karşı, ‘insanlık için önemli bir deneyim olarak tarih boyunca dinlerin bir arada yaşadığı Arnavutluk örneğini’ sunuyor. Oysa 1967 yılında devletin ateizmi benimsediği Arnavutluk’ta tüm cami ve kiliseler yıkılmış, 15 yıl öncesine kadar durum böyle süre gelmişti.


Cumhurbaşkanı Arnavutluk’u, Avrupalı bir çehreye sahip, medeniyetin değerlerinin ayakta kaldığı bir ülke olarak lanse etmektedir. Lakin medeniyetle özdeşleştirilen, tarihsel sırasına göre putperestlik ve Hristiyanlıktır. Moisiu’ya göre Arnavutluk’un dini durumu yatay değil, dikey bir tarihsel okumaya tabi tutulmalı. Osmanlı Devleti’nin siyasi, dini ve askeri bir güç olarak ortaya çıkmasından önce, dindar bir Hristiyan olmak her Arnavut için büyük önem taşımaktaydı. Bugün de, Ortaçağ’ın sonunda İslam’ı seçmiş de olsa her Arnavut’un içinde Hristiyan inancı vardır. Ayrıca putperestlik ve çok tanrıcılık da Arnavutların bir parçasıdır. Cumhurbaşkanına göre, Müslüman Arnavutların çoğu da İslam içerisinde reformculuğu temsil eden Bektaşiliğe mensuptur. Arnavutluk’taki İslam, ‘Avrupalı bir çehreye’ sahiptir.


Arnavutluk’un eski bir asker olan cumhurbaşkanının yaptığı bu konuşma, Avrupa ile bütünleşebilecek yeni bir Avrupalı Arnavut kimliği oluşturmayı hedeflemektedir. Bu yeni kimlik için ülkenin tarihi de yeni bir anlatıyla yazılmaktadır. Arnavutluk’un Osmanlı geçmişi ülkenin karanlık yüzü; putperest ve Hristiyan geçmişi ise ‘medeniyete’ bakan yüzü olarak gösterilmektedir. Bu anlatıda, ülke nüfusunun %80’ini oluşturan Müslümanların hiçbir önemi yoktur. Arnavutluk cumhurbaşkanı, tüm tepkilere rağmen söylemindeki ısrarını sürdürmektedir.