Nogay türkleri

tarafından **İlteriş Kağan** C.tesi 19 Mart 2011 - 6:06

Türk tarihinde Nogay veya Nokay sözüne ilk olarak, bir Türk imparatorluğu olan Avar (Apar) Devletinde, bilhassa 492 ile 506 yılları arasında hükümdarlık yapmış Nokay (Nogay) Kağan devrinde rastlamaktayız. Yalnız Avar döneminde Nogay ismi bir boy ismi olmamıştır. İkinci defa ise yine bir Türk imparatorluğu olan Altınordu Devletinde, bilhassa Berke Han döneminde görülmektedir. Nogay; üstün kabiliyeti, büyük teşkilatçılığı sayesinde Altınordu Devletinin en yüksek mevkilerine çıkmıştır. Nogay'ın o günkü makamının bugünkü karşılığı Başbakanlık ve ordunun başkomutanlığıdır. Elli yıla yakın bir süre bu görevlerde bulunmuştur.

Nogay'ın dedesi Taval Beyin Aksu ırmağı çevresindeki Peçenek boyunun beyi olduğu ve Nogay'a beyliğin dedesinden geçtiği belirtilmektedir. Altınordu başbuğlarından biri olan Nogay'a tâbi olan Kıpçak, Peçenek ve Uz Türkleri de onun ölümünden sonra Nogay adını almıştır. Öneminden dolayı Nogay Han'dan bahsedelim.

NOGAY HAN

Altınordu İmparatorluğu Hükümdarı Berke Han'ın başkomutanı olan Nogay, Altınordu'nun Don (Ten) ile Dineper (Özü) ırmakları arasındaki bölgeleri idare eden tümen beyi idi.

İlk defa BERKE HAN (1255-1266) devrinde karşılaştığımız Nogay, MENGÜ-TEMÜR (1266-1280) zamanında siyaset sahnesine çıktı.

1259 dan 1296 tarihine kadar Galiçya, 1261 den 1263 yıllarında da Kafkasya seferinde kazandığı üstün zaferle sivrilmiştir. Karadeniz'in doğu ve kuzeyinde yaşayan boyları Altınordu merkezinden ayıracak şekilde kendi hakimiyeti altında birleştirmiştir.

Berke Han'ın ve başkomutanı olan Nogay'ın Müslüman olmaları, Şaman olan Hülâgü ile olan savaşları kazanmaları, hilafet için alınan bir intikam ve İslâmiyet'in zaferi olarak telâkki olundu. Bu münasebetle komşu Müslüman ülkelerden, Horasan'dan ve Anadolu'dan İslâmiyet'i yaymak için gaziler getirildi. Azerbaycan'dan Erdebil Şeyhi Safiyütdin Erdebil, kendi müritleri ile birlikte Deşti Kıpçak'ta ve Kırım'da (Nogay ülkesinde) İslâmiyet'i yaymak için faaliyetlerde bulundu. 1263 Kösedağ Savaşı sırasında Sarı Saltık ismindeki Türk Şeyhi de, 12000 hanelik bir Türkmen grubu ile birlikte Nogay Han'a sığındı. Sarı Saltık ile tanışan Nogay Han ertesi yıl Müslüman oldu. Sarı Saltık adamları ile birlikte Kırım ve Dobruca'ya yani Nogay'ın bulunduğu yerlere gidip yerleşti ve İslâmiyet'in neşri uğruna çalıştı. Nogay Han o zaman Trakya'da Bizans'ın Aynos kalesinde esir olan Selçuklu Sultanı İzzeddin Keykâvus II. yi kurtardı. Trakya'da birçok Bizans şehir ve kalelerini aldı.

Macaristan içlerine akınlar yaptı. Nogay Han'ın maiyetinin çoğu birkaç yıl içinde Müslüman oldu. Sarı Saltık Nogay Han'ın emriyle Kırım'dan Dobruca'ya gitti. Nogay da 1280'de Varna Yakınlarında iki Bulgar kalesine fetih yaptı. Nogay Han ölünceye kadar Rumeli'de (Balkanlarda) İslâmiyet'in yayılması uğruna coşkun akınlar yaptı. Görüldüğü gibi Nogay Han Altınordu halkını teşkil eden bütün Türk boylarının İslâmlaşmasında büyük rol oynamıştır.

Nogay Han 1280-1299 yılları arasında Tuna havzasında, Rumeli'nde ve Kırım'da şevketle saltanat sürdü. Nogay, yarım asra yakın bir süre ile Altınordu Devleti'nde o derece büyük ve önemli bir role sahip olmuştur ki, bu rolün sonucunda olmak üzere Altınordu ile münasebet içinde bulunan belli başlı hemen bütün devletlerin hükümdarları ona han muamelesi yapmışlar, hatta kendisine elçiler göndermişlerdir.

Nogay Han, 1299 yılında Mecusilikte kalan Altınordu Hükümdarı Tokta Han'la yaptığı savaşta bir Rus eri tarafından öldürülmüştür. Tokta Han'da bu Rus erini idam ettirerek cezalandırmıştır. Nogay Han'ın ölümünden sonra Balkanlarda Müslüman hakimiyeti ve dervişlerin faaliyeti sekteye uğradı. Bizanslılar birçok yerleri Tokta'nın oğullarından geri aldılar. Müslümanların çoğu Bizans'a ve Anadolu'ya geçti.

Nogay Han'a bağlı Türk boyları onun ölümünden sonra kendilerine Nogay adını verdiler.