Tarih Yine Mi Tekerrür Ediyor ?

[İlteriş Kağan]

İçinde yaşadığımız çağla 19’uncu yüzyılın şartlarını karşılaştırdığımızda kendimize “Tarih yine mi tekerrür ediyor ?” sorusunu soruyoruz.

Bilindiği gibi 19’uncu yüzyıl Türk (Osmanlı) tarihi açısından isyanlarla dolu bir dönemdi. Bu yüzyıl tarih kitaplarımızda “isyan çağı” olarak da nitelendirilir. Bu yüzyılın başlarında kendini gösteren isyan dalgası yüzyıl boyunca devam etmiştir. Fransız Devrimi’nin Batı’da ortaya çıkardığı milliyetçilik hareketleriyle birlikte başlayan 1804 Sırp isyanı isyanların başlangıcıydı. Sırp isyanı millî bir isyan olarak görülse de isyanın temelinde sadece milliyetçilik akımının etkisi yoktu. Yerel yöneticilerin görevlerinde yaptıkları suistimaller ve halk üzerinde baskı yaratan yüksek vergiler de isyanlara yol açmıştı. Bu Sırp isyanı Osmanlı Devleti’ni zor durumda bıraktı. Sırplarla aynı Slav ırkından ve Ortodoks mezhebinden olan Ruslar isyanın destekçisi durumundaydı ve Hıristiyanların zulme uğradığını iddia ediyordu. Ardından da Osmanlı’ya savaş ilân ettiler. Savaş sonucunda Osmanlı’nın yenilmesi toprak kaybına neden oldu. Sırp isyanı Osmanlı- Rus savaşı sonucunda imzalanan Bükreş Antlaşması’yla kısmen bastırıldı. Bu antlaşmadan Sırpların kârı elde ettikleri muhtariyetti. Kendi içlerinde bağımsız olmayı başaran Sırplar isyan niyetinde olan diğer halklara da örnek oldular. Buna benzer bir isyanı şimdi Güneydoğu’da ??çülük hareketiyle yaşıyoruz. ??çüler de Batı’ya sırtlarını dayayıp Türkiye’yi zor durumda bırakmaya çalışıyorlar. İktidarda kalabilmek için Batı’nın desteğine ihtiyaç duyan AKP, ??çülere ve her türlü etnik azınlığa (gruba) taviz üstüne taviz veriyor.

Sırpların elde ettiği bu kazanımdan sonra 1821 yılında Yunanlılar da ayaklandı. İsyan dalgasının en yıkıcı etkilerinden biri 1821’de başlayıp 8 yıl süren Mora isyanıydı. Milliyetçiliğe dayanan bu isyanı Osmanlı Devleti bastıramadı. Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın yardımlarıyla isyan bastırılma eğilimi gösterdiyse de bu durum Rusya’nın çıkarlarına uygun düşmediği için Rusya aktif bir politika izlemeye başladı. İngiltere’nin de desteğiyle birlikte Avrupa meselesi haline gelen Mora isyanı (şimdiki ?? isyanı gibi) 1827’deki Navarin baskını ve 1828-29 Osmanlı Rus savaşıyla yıkıcı etkilerini sürdürdü. Savaşın sonunda Yunanistan’ın bağımsızlığını tanımak zorunda kalan Osmanlı Devleti için Mora isyanı hayatî bir önem arz etmekteydi. İlk kez Osmanlı İmparatorluğu’nda bir halk isyan ederek (Kürtler gibi) Avrupa desteğini de alıp bağımsızlığını ilân etti. Bu durum da gösterdi ki, ayaklanmalar kısa sürede bastırılmadığı takdirde Avrupa diplomasisi de işe karışmakta ve bunun sonucunda Osmanlı Devleti bundan zararlı çıkmaktaydı. Tarihin tekerrür etmemesi için bundan alınacak ders şudur: Ülkemizin özellikle güneydoğusunda baş gösteren ?? isyanı en kısa zamanda bastırılamazsa toprak kaybı kaçınılmaz olacaktır. Verilen her taviz yeni taleplerle karşımıza çıkmalarına ve daha çok şımarmalarına yol açmaktadır.

Mora isyanı hem toprak kaybıyla Osmanlı Devleti’ni zor durumda bıraktı hem de orduya olan güvenin azalmasına yol açtı. Sultan II. Mahmud 1826 yılında Yeniçeri Ocağı’nı kaldırdı. Şimdi buna benzer bir güven kaybını yaşamaktayız. Hem sürekli yüksek rütbeli askerlerin tutuklanması hem de ?? saldırıları karşısında sürekli şehit verilip bir türlü eşkiyanın inlerinde imha edilememesi ordumuzun yavaş yavaş prestij kaybetmesine sebep olmaktadır. Mora isyanı sırasında Osmanlı’nın yardım istediği Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa şartlı bir şekilde ordu göndererek yardım elini uzatmıştı. İstekleri karşılanmayınca da devlete isyan etmişti.

İsyanların bu derece ön plana çıkması Osmanlı yönetimini hareketlendirdi. Yeni isyanları önlemek için 3 Kasım 1839’da Tanzimat Fermanı, 18 Şubat 1856’da da Islâhat Fermanı ilân edilerek Gayr-i Müslim tebaaya bir takım haklar verildi. [ Şimdiki ?? açılımına benzer girişimler oldu] Ancak Osmanlı yönetiminin iç huzuru getirmek amacıyla yaptığı düzenlemeler fayda sağlamadı. Islâhat Fermanı’nın ardından isyan dalgası yine Rumeli’de devam etti. 1857’de Hersek’te başlayan isyan 5 yıl sürdü,1861’de Karadağ’ın da isyana dahil olmasıyla beraber isyan savaşa dönüştü. 1875 yılında başlayan Hersek isyanı Osmanlı Devleti’ni yıkılma sürecine getiren olayların başlangıcı olarak nitelendirilir. Osmanlı Devleti önce Sırbistan ve Karadağ’la savaştı. Bu savaşlardan başarı elde etmesiyle birlikte bu durumu çıkarlarına uygun görmeyen Rusya, Osmanlı’ya savaş ilân etti. 1877-78 Osmanlı –Rus savaşı ile birlikte yenilgiye uğrayan Osmanlı, Berlin Antlaşması’yla yıkılma sürecine girdi.

19’uncu yüzyılda meydana gelen isyanların en önemlileri yukarda bahsettiğimiz isyanlardır. Bu isyan dalgası Osmanlı Devleti’nin var olma mücadelesi verdiği bir dönemde devleti oldukça zorladı. Osmanlı’nın yeni isyanların oluşmasını engellemek için yaptıkları başarıya ulaşmamıştı. Şu anda buna benzer bir durum vardır: Batı’yı arkasına alarak Türk devletine karşı isyan eden ayrılıkçı bir kesim ve buna karşı şiddetle mücadele etmek yerine tavizler veren ve açılım yapmaya çalışan bir hükümet…

Bütün açılımlar şunu gösteriyor ki, terör örgütünün anadilde eğitim ve televizyon taleplerinin karşılanması ve diğer tavizler de terörü bitirmeyecektir. Aynı hatalar tekrarlanmaktadır. Üniversitelerde açılan ?? Dili ve Edebiyatı bölümleri de fayda getirmeyecektir. Çünkü onların istediği Türkiye’den toprak koparmaktır. Osmanlı’nın 19’uncu yüzyılda isyanlar karşısında bunalması ve Türk düşmanı komitacılar şu günlerdeki terör örgütünü hatırlatmaktadır. O zamanlar Sırplar ve Yunanlılar ne ise günümüzün ??çüleri de odur. Bunları kavrayabilmek için Osmanlı’daki isyanların ve bunlara karşı alınan faydalı ya da faydasız tedbirlerin tarihini iyi bilmek ve araştırmak gerekir. Şehir ve köy adlarının ??çeleştirilmesi, Tunceli’nin adının Dersim yapılması da terör karşısında alınan komik tedbirlerden bazılarıdır. Türk milleti varlığına kastedildiğini idrak edip artık doğru tavır almalıdır…Tanrı Türkü Korusun !