Türkçede ''kök' sözcüğü / Gök, kökümüzdür...

[İlteriş Kağan]

Tarihimiz nasıl güzel ve gizemli ise, dilimiz de o kadar güzel ve gizemlidir. Çünkü milletimiz diline güzel ve etkili kullandığı zaman başarılı olmuş, yazdığı tarihi de güzelleştirmiştir. Maalesef Türkoloji bölümü Macaristan’da kurulana değin Türk tarihi ve kültürü hakkında yeterli araştırma ve inceleme yapılmamıştı. Bu yüzden tarihimiz gibi dilimizde de gizemli hale gelen durumlar oluştu.

Benliğine bağlı bir millet olarak, “kök” sözcüğüne önem vermişizdir. Mesela Kök Türk devleti millete değil, millet Kök Türk devletine ad vermiştir. Çünkü devlet olmasa dahi Kök Türk devletini kuran Türk boyları, köklerine önem veren, atalarını yad etmeyi ve onlar için yeri geldiğinde savaşan, yeri geldiğinde yazıt diken topluluklardı.

Birkaç yıl öncesine kadar Kök Türk devleti, “Göktürk” adı ile bilinirdi. Bu yüzden bazılarının kafasında çeşitli soru işaretleri oluştu. “Göktürk” adı ile “Kök Türk” adı aynı şeyi mi ifade ediyor? Yoksa Gök ve Kök sözcükleri farklı anlamlar mı taşıyor? İlk bakışta farklı anlamları ifade ettiği düşünülebilir. Ancak eski Türk topluluklarının göğe neden önem verdiğini bilmek, bu konuyu aydınlatmaya yardımcı olacaktır.

Atalarımız, göğe boşu boşuna kutsal gözü ile bakmamıştır. Çok eskilerden gelen destan veya inançlarımıza göre atamız “Börü” adında, Kurt görünümüne girmiş bir Tanrı idi. Börü, eski Türk inançlarına da uygun olduğu gibi gökten inmiştir. O, her zaman gökten inmez, sadece kutsal bir algılayış ifade edilebilecek durumlarda yeryüzüne inerdi. Ata idi; Türk’ün kökü…

Biz yükseklere kökümüz dedik; zamanla “göğümüz” oldu. Ama anlamlar ve sözcüklerin kullanımı da değişti. Eğer Kaşgarlı gibi Türk bilgeleri daha fazla olsaydı, bugün pek çoğumuz kök sözcüğünün nereden geldiğini bilecek ve Türk’ten başkasına “Senin kökün nereden geliyor?” diye sormayacaktık.

İşte bu noktada, “Göktürk” ve “Kök Türk” karmaşası çözülebilir ve “kök” sözcüğünü kullanmanın daha mantıklı olduğu konusunda uzlaşı sağlanabilir.

Bir de, Kök ve Gök sözcüğünü farklıymış gibi ayıralım;
1-) Kök sözcüğü geçmişimizi, atalarımızı ifade eder. Bu yüzden, benliğimizin temelidir.

2-) Gök sözcüğü de bugün gökyüzünü ifade eder. Ama aslında yalnızca gök sözcüğünü değil gökyüzü sözcüğünü de kullanıyor olmamız tesadüf değildir. Gökyüzü, bizim kökümüzün somut yüzüdür! Bu yüzden gökyüzünde olanları kutsallaştırdık; ama iddia edildiği gibi asla tapmadık. Sadece, “kök” yarattı deyip saygı duyduk, hakaret edip saygısızlık yapmadık. Bugün ise “Tanrı yarattı” veya “Allah yarattı” deyip saygı duyuyoruz. Bu, aynı kanı taşıyanların bilinçaltında yatan birliğidir.

İşte bu noktada kök ve gök sözcüğü, birbiri ile ayrı değildir diye düşünmek gerekir.

***

“Ben Tanrı’ya benzer, Tanrı’dan olmuş Türk Bilge Kağan” sözü, asla boş bir söz değildir ve “Tanrının doğurduğu Bilge Kağan” anlamına gelmez. Ne Bilge Kağan’ın Türk olduğunu söylemesi ne de Tanrı’ya benzer Tanrı’dan olduğunu söylemesi tesadüf değildir.

Bugün Tasavvufun yaratılış inancına göre insanlar, Tanrının ruhundan üflenmiş ve bu şekilde yaratılmıştır. En-el Hak düşüncesi de bundan ibarettir. Bu açıdan, doğrudan doğruya “Tanrıdan olma Bilge Kağan” sözü ile ilişkili bir mantığı vardır. İnsanlar, Tanrının da öfkelenebileceğini, kullarını seveceğini, cezalandırıp-ödüllendirme gibi şeyler yapacağını düşünür. En-el Hak düşüncesi buradan çıkmış olabilir.

Bahsetmek istediğim, En-el Hak düşüncesinin doğru olup-olmadığı değildir. Eski Türk inancındaki “kök” düşüncesi ile olan ilişkisidir. Tanrı’ya benzeme, Tanrı’dan olma sözleri de bu noktada ne Tanrılık iddiası ne de Tanrı’dan üreme iddiasıdır; bu büsbütün kök düşüncesidir. Tanrı’ya benzeme ortak özellikler (Öfkelenme, sevme, cezalandırma ya da ödüllendirme) ve Tanrı’dan olma, Tanrı ruhundan üflenme inancından başka bir şey değildir. Kök Börü, bizim yaratılış destanımızın en önemli parçası fakat neticede mitolojik öğesidir.

Gökten inip kök yaratan Kök Börü ile Bilge Kağan’ın sözleri geçmişe dayanan ortak bir inancın sonucudur. Bozkurt, bu yüzden sadece orduya yol gösterdiği için değil aynı zamanda “Börü” tarafından kılığına girilmiş varlık olduğu için de kutsaldır.

***

Şimdi, birkaç madde ile sıralayacak olursam, konunun genel bir özetini çıkarmış olurum;

1-) Türk’ün mitolojik anlamda “kök” olduğunu düşündüğü varlığın adı Börü’dür. Börü, gökten inmiştir.
2-) Börü, Tanrının girdiği Kurt görünüşüdür. Destana göre gökten inmiştir.
3-) İnanılan Tanrı da inanca göre göktedir. Bu yüzden O, Kök Tengri’dir.
4-) Kök Börü ve Kök Tengri farklı varlıklar değildir.
5-) Börü gökten inip Türk’ü yaratınca Türkler yükseklere “kök” adını veriyor. Yani gökten geldiğine inanıyor. Gök de bu durumda kök sözcüğünden gelmiş oluyor.

***

Demek ki Türklerin medeniyet alanında ortaya koyduğu hiçbir şey boş değildir ve gelecek zamanlarda farklı hallerde ancak aynı temelde ortaya çıkmıştır. Dünyada varlığı ve dengesi tesadüf olmayan toplumlara barbar deme hakkına hiç kimse sahip değildir. Medeniyet, tesadüfen yaratılmaz; çünkü içindeki iki önemli unsur barbarlarda olmaz: KÖK ve AKIL.

Geçmişte çok kez savaştığımız için bizi barbar ilan edenler, Türk’ün savaşma nedenini asla kavrayamamıştır. Çünkü bu iddianın sahipleri, güçlendikleri ilk dönemlerden bu yana savaşmayı kötü emellerine alet etmiştir. Savaş, akıllarını ve cesaretlerini ortaya koyanların “medeniyet” haline getirdiği bir kavramdır. O olmazsa, insanlar içerisinde dili zehirli olanlar, dünyayı savaşmadan yok edecektir. Savaş medeniyeti yüksek Türkler, dünyayı değil zehirli yılanların ve yılandan geldiğine inanıp, ona hizmet edenlerin ülkelerini yıkmıştır; tarihin öncesinde böyleydi, gelecekte de böyle olacaktır.
Yeter ki, “Kök” ve “Akıl” bir araya getirilebilsin. Bu toplumda yaşayıp Türklüğü reddetme çabasında olan azınlıkların “köksüz” oluşu bu yüzdendir.

Yusufhan Güzelsoy