Yüe-çiler

[İlteriş Kağan]

Yüe-çiler (Yüeçiler) eski Türk kavimlerinden. Çince kaynaklarda “Yüeh-ch’ih” olarak geçer. Tarihi kayıtlarda ilk defa M.Ö. 3. yüzyılda rastlanır. Çinin kuzeyine hakimdiler. Anayurtları Orta Asyada Tanrı Dağları ile Kan-su havalisiydi. Büyük ve Küçük Yüe-çiler olmak üzere ikiye ayrılırlardı. M.Ö. 3. yüzyılda Çinin Şansi ve Kan-su eyaletlerinde kuvvetli bir devlet kurdular. Çinlilerle sıkı münasebette bulundular. Çin kültürünü benimsediler. Milli kıyafet ve dilleriyle Çinlilere benzediler. Hunluların Ünlü imparatorlarından Mete, Yüe-çileri M.Ö. 203 yılında mağlup etti. Yüe-çiler devleti yıkıldı. Çinden çıkarak Orta Asyaya göçtüler.

Makedonyalı İskenderin Baktria (Belh) bölgesinde kurduğu Grek hakimiyetine M.Ö. 166da son verdiler.

M.Ö. 129da Türkistana yerleştiler. Türkistanda kuvvetli bir devlet kurdular. İranın doğusunu ele geçirerek, Partlarla komşu oldular. Partlara M.Ö. 127de yenilince, beş ayrı beyliğe ayrıldılar. Bir asır birlik olamadılar. Kuşan Beyi Kucuhu, merkezleri Belh olmak üzere, Yüe-çileri M.Ö. 25te birleştirdi. Yüe-çilere Kuşanlar denmeye başladı (Bkz. Kuşanlar). Yüe-çiler önce Çin kültürünü sonra da Budizm inancını benimsediler. Bundan sonra Türklük vasıflarını, benliklerini kaybedip, tarihten silindiler.