Oğuz Han’ın 6 oğlundan türeyen 24 boyu, “Bozoklar” ve “Üçoklar”

[İlteriş Kağan]

Oğuz Han’ın 6 oğlundan türeyen 24 boyu, “Bozoklar” ve “Üçoklar” diye iki gruba ayrılmıştır. Bozoklar, Gün Han, Ay Han ve Yıldız Han oğulları olup, bunlardan birincisinin “ongun”u şahin, ikincisinin kartal, üçüncüsünün tavşancıl kuşudur. Üçoklar, Gök Han, Dağ Han ve Deniz Han oğulları olup, birincisinin “ongun”u sungur, ikincisinin uçkuş, üçüncüsünün çakırdır. Bu 6 handan türeyen 24 Oğuz boyunun isimleri, mânâları ve “ongun”ları şöyledir:
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Kayı: “Sağlam, berk” demek olup, ongunu sungurdur.

Bayat: “Devletli, nimeti bol” demek olup, ongunu “ükü” denen kuştur.

Alkaevli: “Nereye varsa başarı gösterir” demek olup, ongunu kerkenezdir.

Karaevli: “Kara çadırları olan” demek olup, ongunu sarı kerkenezdir.

Yazır: “Çok ülkeye hâkim” demek olup, ongunu “torumtay” denen bozdoğandır.

Döğer: “Dürüp toplar” demek olup, ongunu küçügen kuşudur.

Dodurga: “Çok ülke alır” demek olup, ongunu kızıl kartaldır.

Yaparlı: “Misk kokulu” demek olup, “Çarıklı” diye de bilinir, ongunu sarı çakırdoğandır.

Avşar: “Avına hevesli çevik ve vahşî hayvan” demek olup, ongunu doğandır.

Kızık: “Yasakta pek ciddî ve şiddetli” demek olup, ongunu kızıl çakırdoğandır.

Beğdili: “Ulular gibi aziz” demek olup, ongunu “bahri”, yani küçük balıkçıldır.

Kargın: “Taşkın ve doyurucu” demek olup, ongunu bilinmemektedir.

Bayındır: “Her zaman nimetle dolu yer” demek olup, ongunu “laçin” denen bir tür şahindir.

Peçenek: “İyi, çalışkan, gayretli” demek olup, ongunu boz saksağandır.

Çavuldur: “Ünlü, şerefli, cavlı” demek olup, ongunu buğday kuşudur.

Çepni: “Düşmanı nerede görse hızla çarpan, vuran ve yere seren” demek olup, ongunu hüma kuşudur.

Salur: “Vardığı yerde kılıç ve çomağıyla iş görür” demek olup, ongunu “bürgüt” dedikleri kral kartaldır.

Eymür: “Pek iyi ve zengin” demek olup, ongunu adı bilinmeyen, “delicedoğan” tabir edilen kuştur.

Alayuntlu: “Alaca atlı, hayvanları iyi” demek olup, ongunu gece çakırdoğanıdır.

Yüreğir: “Daima iyi iş ve düzen kurucu” demek olup, ongunu gecekuşudur.

Beğdüz: “Herkese tevazu gösterir ve hizmet eder” demek olup, ongunu “italyu”, yâni köpek alıcı dedikleri kutsal doğandır.

Yıva: “Derecesi hepsinden üstün” demek olup, ongunu “taygun” dedikleri yaşlı erkek çakırdoğandır.

Kınık: “Her yerde aziz, muhterem” demek olup, ongunu ak kartal veya Selçuklu Devletinin sembolü olan “çift başlı kartal”dır.