General Abdul Niyaz (Abdullah Niyaz)

[İlteriş Kağan]

General Abdul Niyaz (Abdullah Niyaz)
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Uygur General Mahmut Muhiti’nin Çin’e baş kaldırması sonrası 12 Kasım 1933 yılında Kaşgar’da Doğu Türkistan İslâm cumhuriyeti kurulmuştur. Fakat bu Uygur-Türk devleti ancak bir yıl ayakta kalmış ve Sovyetlerin Çinlilere desteği ile tekrar Çin’e bağlanmıştır. Mahmut Muhiti, bir yıl ayakta kalan bu devletin Cumhurbaşkanı olan Hoca Niyaz tarafından Genelkurmay Başkanlığına getirilmiştir. Mahmut Muhiti, Doğu Türkistan’ın Çin’e bağlanmasına rağmen Çin’e karşı tavrını devam ettirerek mücadelesini sürdürmeye çalışsada Sovyetlerce suikaste maruz kalması üzerine suikastten kurtularak Hindistan’a kaçmıştır. Mahmut Muhiti’nin Hindistan’a iltica etmesi üzerine Mahmut Muhiti’nin emrindeki Uygur askerleri Abdul Niyaz’ı General ilân ederek komutasına girmişler ve Uygur Türkleri, Abdul Niyaz etrafında istiklâl mücadelelerini sürdürmeye çalışmışlardır. Yaşı tam olarak bilinmesede genç yaşta olduğu bilinen General Abdul Niyaz, 17 Mayıs 1937 tarihinde komutasındaki askerler ile Kaşgar’a girdi ve tarihi Uygur şehrini zaptederek Kara Şehir üzerine yürüdü. İttifak hâlindeki Çin ve Rus kuvvetlerine karşı müşterek hareket etmek için Hui Generali Ma Zhongying ile temas kurdu ve Ma Zhongying, General Abdul Niyaz’ın teklifini kabul etti. Bu antlaşma üzerine Kansu çevresinde Çin’e karşı isyan etmiş İlyas Han, Sultan Şerif Timur, Hüseyin Teyci ve Nur Ali, Abdul Niyaz’a iltihak ettiler. Bir bir isyan eden ve birleşen Uygur Türkleri’nin bu vaziyetine karşı, sicilinde 300 binden fazla Uygur’un öldürülmesi bulunan Anti-Uygurcu Sheng Shicai acilen Sovyetlerden yardım istemek zorunda kaldı. Rus ordusu Haziran 1937’de Doğu Türkistan’ın başkenti Urumçi’ye motorize bir tümen, Kaşgar’a ise 30 uçak, 50 Sovyet zırhlısı ile desteklenen 12 bin kişilik süvari birliği gönderdi. Türkler ile Ruslar arasında yaşanan şiddetli muharebe sonucu General Abdul Niyaz 15 Ağustos 1937 yılında şehit edilmiştir. General Niyaz’dan sonra Uygur Türkleri istiklâl mücadelelerine devam etmeye çalışsada isyanlar 1938 yılı sonlarında bastırılmıştır. Sovyetlerin bu harekatı ile 80 binden fazla Doğu Türkistanlı öldürülmüştür. Sovyet ordusunun Kaşgar üzerine yolladığı Mavlanov sadece bir günde 6 bin Türkistanlıyı kurşuna dizdirmiştir.


Maharram A. Khorasani