Demokrat Parti dönemi (1)

[İlteriş Kağan]

Turan Akıncı üşenmemiş hazırlamış ben de değerli okuyucularımızla paylaşıyorum... Bugün takkeli iktidarı görünce, Adnan Menderes dönemi daha iyi anlaşılıyor. Alın size bazı başlıklar:

16 Haziran 1950- DP iktidarının ilk icraatı. Türkçe okunan ezanın tekrar Arapça okunmasını sağladı.
5 Temmuz 1950- Radyodan dini program yayın yasağı kaldırıldı.
3 Aralık 1950- Arap harfleriyle eğitim yapan dershanelere izin verildi.
8 Ağustos 1951- Hükümet, Halk Evleri'ne el koydu.
9 Ekim 1951- Devlet iç borçları 2 milyar 565 milyon liraya yükseldi.
4 Kasım 1951- İlkokulların ders programlarına din dersi konuldu.
5 Haziran 1952- Lozan Antlaşmasına göre, Fener Rum Patrikhanesi'nin başındaki kişinin Türk vatandaşı olması gerekir. Bu ilke ilk kez ABD'den uçakla gönderilen Athenagoras'ın Türkiye'ye sokulması ile ihlal edildi. Başbakan Menderes Athenagoras'ı ziyaret etti.

8 Ekim 1952- Balıkesir'e giden CHP lideri İnönü'yü, vali kent dışında karşılayarak, kente girmemesini, girerse olaylar çıkabileceğini ve kendisinin sorumluluk almayacağını belirtti. İnönü gezisinden vazgeçti.


24 Aralık 1952- Anayasada bulunan Türkçe kelimeler yerine Osmanlıca kelimeler kullanıldı. Bakanlık yerine Vekalet kullanılmaya başlandı. Genelkurmay Başkanlığı'nın adı "Erkan-ı Harbiye-yi Umumi Reisliği" şeklinde değiştirildi ).
21 Ocak 1953- Petrollerimizin işletilmesiyle ilgili ilk anlaşma bir ABD şirketiyle yapıldı.

21 Temmuz 1953- Profesörlerin politika ile uğraşmalarını yasaklayan kanun kabul edildi.

27 Ocak 1954- Köy Enstitüleri kapatıldı.

7 Mart 1954- Petrol işletmeciliğini yabancı sermayeye açan ve MaxBall adlı bir yabancının hazırladığı Petrol Yasası Meclis'te kabul edildi.

8 Mart 1954- Basını sıkı kontrol altına alan ve basın suçlarına yönelik cezaları yükselten Basın Kanunu kabul edildi. Hakaret suçuyla yargılananlara iddialarını mahkemede ispat hakkı tanınması isteği reddedildi.

2 Mayıs 1954-  Genel Seçimler Yapıldı. Oyların %57,6'sını alan Demokrat Parti 503 sandalye kazanırken, %35,4 oy alan CHP sadece 31 milletvekili çıkarabildi.

30 Mayıs 1954- Osman Bölükbaşı'nı seçen Kırşehir, ceza olarak il olmaktan çıkarılıp ilçe yapıldı.

14 Haziran 1954- Seçimlerde CHP'ye oy veren Malatya ceza amacıyla bölünerek Adıyaman ili kuruldu.

21 Haziran 1954- Demokrat Parti kendi kadrolarını kurmak için devlette tasfiyeye yöneldi.

7 Ağustos 1954- Millet gazetesi sahibi Fuat Arna, Adnan Menderes'e hakaret ettiği için tutuklandı.

18 Ağustos 1954- Millet gazetesi yazarı Nurettin Ardıçoğlu ile yazı işleri müdürü Hüsnü Söylemezoğlu gazetede çıkan bir yazıdan dolayı 7'şer ay hapis cezasına çarptırıldılar.

1 Aralık 1954 - Hüseyin Cahit Yalçın, Hükümete hakaret ettiği gerekçesiyle 26 ay hapse mahkûm edildi ve 79 yaşında hapse girdi.

8 Nisan 1955- Döviz bulunamadığı için kahve ithalatı yapılamadı. İstanbul'da hane başına 100 gram kahve dağıtımına başlandı. Kahve alanlar, muhtarların hazırladığı listeleri imzaladı.

23 Haziran 1955- Hükümete muhalif Akis dergisinin yazı işleri müdürü Cüneyt Arcayürek "Hükümetin nüfuzunu kıracak neşriyat yapması ve bu suçu işlemekte devam etmesi ihtimalinin bulunması" gerekçesiyle 6 ay hapis cezasına çarptırıldı.

20 Temmuz 1955- Polis, CHP Isparta İl Kongresini dağıttı. Kasım Gülek kürsüden indirildi.

5 Ağustos 1955- Karadeniz gezisine çıkmış olan CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek, Sinop'ta tutuklanarak İstanbul'a getirildi ve bir gün hapiste kaldı.

5 Eylül 1955- Ekspres Gazetesi'nde Atatürk'ün Selanik'teki evine bomba atıldığı haberi yayınlandı.

6 Eylül 1955- Atatürk'ün evine bomba atıldığı haberi üzerine, çok önceden planlanan gösteriler, kısa zamanda Rum vatandaşların işyeri ve evlerine yönelik yağmaya dönüştü.

7 Eylül 1955-  Hükümet bu olayları muhaliflerinin üzerine yıkmak, onlardan da kurtulmak amacıyla olayları komünistler tezgahladı söyleminde bulundu. İdam talebiyle yargılanması öngörülen bu kişiler arasında Aziz Nesin, Kemal Tahir, Dr. Can Boratav, Asım Besirci, Hasan İzzettin Dinamo da bulunuyordu.

16 Eylül 1955- Sabah Postası gazetesi kapatıldı, yazı işleri müdürü Orhan Rahmi Gökçe tutuklandı.

19 Eylül 1955- Muhalif yayınlarından dolayı Ankara'da Ulus Gazetesi süresiz kapatıldı.

15 Ekim 1955- Ispat Hakkı Kaldırıldı. Siyasiler hakkında bir iddia ileri sürenler hakaret suçuyla yargılanıp mahkûm olmaktaydılar. Yargılanan kişinin ispat hakkı kaldırıldı.

8 Şubat 1956- Ekonomik sıkıntılar nedeniyle gazetelerin sayfaları 6'ya indirildi.

2 Mart 1956- Cumhurbaşkanına hakaretten gazeteci Şinasi Nahit Berker, 1 yıl hapse mahkûm oldu

8 Nisan 1956- Başbakan Menderes, muhalefeti, "Siyasi sapıklık, Sahte ihtilalcilik, İnkarcılık, Adi ve alçak iftiracılık, Sahte hürriyetçilik ve tedhişçilikle suçladı."

31 Mayıs 1956- CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, "Adım adım mutlakıyete gidiyoruz " dedi.

14 Haziran 1956- CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek, TBMM'nin manevi şahsına hakaret ettiği gerekçesiyle 1 yıl hapse ve 4 ay Bursa'da ikamete mahkûm oldu.

13 Ağustos 1956- Bakanlar Kurulunca ortaokullarda din dersi okutulmasına karar verildi.

28 Eylül 1956-  Parasızlıktan Maliye, İstanbul'da Hazine'ye ait 10 bin arsa ve 500 binayı satışa çıkardı.

11 Mayıs 1957- Gazeteci Nusret Safa Coşkun ve Rıfat Ekinci birer yıl hapse mahkûm oldular.

[İlteriş Kağan]

19 Mayıs 1957- Kayseri'de halka yaptığı açıklamada Menderes, "DP'nin iktidarda olduğu yedi yıl içinde 15.000 yeni cami inşa ettik" dedi.

2 Temmuz 1957- CMP Genel Başkanı ve Kırşehir Milletvekili Osman Bölükbaşı tutuklandı.

6 Temmuz 1957 - Hükümet, İstanbul Gazeteciler Sendikası'nı bir süre için kapattı.

20 Ekim 1957- Menderes, Adana'da yaptığı seçim konuşmasında, "İstanbul'u ikinci bir Mekke, Eyüp Sultan Camiini de ikinci bir Kabe yapacağız" dedi.


27 Ekim 1957- Genel Seçimler Yapıldı. Oyların % 47,9'unu alan DP 424,  % 41,1'ini alan CHP: 178. Toplam 610 milletvekili seçildi. Seçim sonuçları tartışmalara neden olmuş. En vahim olaylar Gaziantep'te yaşanmış, seçimi ilk önce CHP'nin kazandığı ilan edilmiş, sonra bu karar değiştirilmiştir. Bu olayın yarattığı tepkiler üzerine kentin üstünde askeri uçaklar uçuruldu.

29 Ekim 1957- Seçim günü Mersin'de bir CHP'linin öldürülmesi olayına yayın yasağı konuldu.

1 Kasım 1957- Yeni meclisin toplanacağı bugün halkın tepkisinden çekinen iktidar başta meclisin çevresini tanklarla çevirmek dahil kentin tüm önemli noktalarına askerî birlikler yerleştirdi.

10 Mart 1958- Demokrat Parti örgütlerinin, Ramazan ayı boyunca camilerde düzenlediği mevlitlerin propaganda amacıyla devlet radyosundan naklen yayını uygulaması başlatıldı.

30 Nisan 1958- Et sıkıntısını gidermek için Yeni Zelanda'dan koyun eti dış alımı yapıldı.

19 Temmuz 1958- Nükleer silah taşıyan ABD uçakları İncirlik üssüne indi.


2 Ağustos 1958- IMF önerisiyle, Cumhuriyet tarihinin en yüksek orandaki devalüasyonu yapıldı. 1 dolar 2,80 TL'den 9 TL'ye çıkarıldı. Devalüasyon oranı yüzde 221 oldu.

4 Ağustos 1958- IMF'den ilk borç alındı. IMF, Türkiye'ye 250 milyon dolar kredi verdi.

6 Eylül 1958- Başbakan Menderes, "İdam sehpalarında can verenlerden ders alsalar ya…" diyerek muhalefeti tehdit etti.


7 Eylül 1958- CHP Genel Başkanı İnönü, "Sehpalar kurulursa nasıl işleyeceğini kimse bilemez" diyerek Başbakana cevap verdi.


21 Eylül 1958- Başbakan Menderes, CHP'nin parti olmadığını, İsmet İnönü'nün siyaseti bırakması gerektiğini, basının istediğini yazamayacağını söyledi.

22 Eylül 1958- İnönü, "Demokrasiye paydos demeye Demokrat Parti genel başkanının gücü yetmeyecektir" şeklinde cevap verdi.

12 Ekim 1958- Başbakan Adnan Menderes, yurttaşlara muhalefetin kin ve husumet cephesine karşı bir "Vatan Cephesi" kurmaları çağrısında bulundu. Vatan Cephesine katılanların ismi saatlerce radyolarda okunurdu.

19 Ekim 1958- Başbakan Menderes, Said-i Nursi'nin yaşadığı Emirdağ'da, Nurcular tarafından hilafet ve saltanatı temsil eden iki tuğralı, yeşil bayrak açılarak karşılandı. Menderes, Risale-i Nurların ilk kez serbestçe basılması için talimat verdi ve kâğıt tahsisi yaptı.

30 Kasım 1958- DP hükümeti  Adalet Bakanı Esat Budakoğlu açıkladı. İlk sekiz yıllık hükümet dönemi içerisinde 811 gazeteciye toplam 57 yıl hapis cezası verilmiş olduğunu açıkladı.

20 Şubat 1959- Uçak kazasından kurtulmuş olması nedeniyle taraftarları arasında adeta Evliya mertebesinde kabul edilen Menderes, Eyüp Sultan'a gitti, yanında büyük bir kalabalıkla türbede dua etti, dağıtılmak üzere resimler çektirdi.

2 Mart 1959- Müsteşarı Ahmet Salih Korur, Eyüp Sultan Camisinin avlusunda büyük bir iftar yemeği verdi.

30 Nisan 1959- İsmet İnönü'nün Uşak gezisinde olaylar çıktı. İnönü'nün Kurtuluş Savaşı'nda karargâh olarak kullandığı evi ziyaret etmesi, Uşak valisi tarafından önlenmek istendi. Valinin bu yasadışı buyruğunu kabul etmeyen Emniyet Müdürü ve Jandarma Komutanı aynı gün görevden alındılar. Polis, halkı dağıtmak için göz yaşartıcı bomba kullandı.

7 Kasım 1959- CMP lideri Osman Bölükbaşı, 10 ay hapse mahkûm oldu.

23 Ekim 1960- Demokrat Parti iktidarında okuma yazma bilenler yüzde 41'den yüzde 39'a düştü.

5 Ocak 1960- Mersin'e gitmekte olan Menderes'in önüne Tarsus'ta elinde kasap bıçağı olan Ali Bayat adlı bir şahıs çıktı ve bacaklarının arasına sıkıştırmış olduğu beş yaşındaki çocuğu göstererek  "Uçak kazasından kurtulduğunuz için oğlumu size kurban edeceğim" dedi, son anda engellendi.

5 Ocak 1960- Said-i Nursi, Doğu illeri valilerine bir mektup yazdı: Şark bölgesinde komünistliği 60 bin Nursî sayesinde önlemekteyim. Nasıl ki Arapça ezan okutturduk ve bu sayede Müslümanları Demokrat Parti cephesinde topladığımız malumunuzdur. Şimdi de dağıttığımız bu Risale-i Nurlarla komünizmle ve masonlukla savaşacağız.

12 Nisan 1960- DP Grubu yayımladığı bildiri ile CHP'yi silahlı ve tertipli ayaklanmalar hazırlamakla, bir kısım basını da bunu yalan ve çarpıtılmış haberlerle desteklemekle suçladı.

18 Nisan 1960- CHP'nin orduyla birlikte hareket ettiği ve bir ihtilal peşinde olduğunu düşünen Demokrat Parti, bu iddiaları araştırması için Tahkikat Komisyonu kurdu.

27 Nisan 1960 - Meclis bünyesinde kurulan 15 üyeli Tahkikat Komisyonuna ek yetkiler veren kanun, uzun ve çetin tartışmalardan sonra kabul edildi.

Günümüzde benzerlikleri olduğu kanaatindeyseniz bu yazıyı kütüphanenize asıp dostlarınızla paylaşın.

Yavuz Selim DEMİRAĞ